Breng óók eens een bezoek aan:
Eerebegraafplaats Bloemendaal (de locatie)
Lees hieronder het verhaal van Walraven van Hall
De Eerebegraafplaats in Bloemendaal, laatste rustplaats voor 372 verzetsstrijders. Hun inzet en offer is een inspiratie voor ons allen.
Bankier van het verzet en “Olieman”
Eén van de indrukwekkendste verzetsmensen van Nederland is Walraven (Wally) van Hall: met zijn broer Gijs verantwoordelijk voor de grootste Nederlandse bankfraude.
Zeemanspot
Eind 1941 begon hij met inzamelen van geld voor gezinnen van zeelieden die bij de Duitse inval buitengaats waren: de Zeemanspot. Hij leende grote sommen bij kapitaalkrachtige personen en instellingen en ondersteunde ruim 6000 gezinnen.
Nationaal Steun Fonds
Met zijn broer bouwde hij het Nationaal Steunfonds op, waarmee in de zomer van 1944 zo’n 10.000 gezinnen en 8000 joodse onderduikers werden geholpen. Daar kwamen in de herfst van 1944 de gezinnen van de spoorwegstakers bij. Alleen al voor de betaling aan de spoorwegstakers was maandelijks ruim vijf miljoen gulden nodig.
Om dit te financieren bedenken de broers Van Hall een gecompliceerde operatie waarbij schatkistenpromessen bij de Nederlandse Bank worden omgewisseld voor valse. Banken werken mee aan de fraude, een enorme stap, omdat het bankprotocol op grove wijze wordt geschonden. De operatie levert 50 miljoen gulden op.
Olieman
Walraven van Hall had een natuurlijk gezag en was één van de centrale figuren in het landelijk verzet. Hij wist problemen op te lossen en koppige verzetsmensen tot elkaar te brengen, wat hem de bijnaam “Olieman” bezorgde.
Arrestatie
Helaas werd hij op 27 januari 1945 na verraad op een vergadering van het verzet gearresteerd. Op 12 februari 1945 werd hij met 7 andere mannen gefusilleerd in Haarlem.
Na de bevrijding werd hij gevonden in een massagraf in de duinen bij Overveen en begraven op de Eerebegraafplaats.
EEN BANKIER DIE HET VOORTOUW NEEMT OM DE NEDERLANDSE BANK TE BELAZEREN. WALRAVEN VAN HALL DURFDE IN HET VERZET GROOT TE DENKEN. HIJ VOORZAG TIENDUIZENDEN ONDERDUIKERS, VERZETSMENSEN EN STAKERS VAN GELD.
Walraven van Hall is telg uit een Amsterdams bankiersgeslacht. Toch heeft de jonge Wally als tiener weinig op met de wereld van het knisperende geld. Hij voelt zich meer tot de zee aangetrokken. Wally krijgt na enige jaren op zee echter last van zijn ogen en kiest alsnog voor de wal. In 1940 wordt hij effectenmakelaar in Zaandam.
Koud begonnen als effectenmakelaar breekt de oorlog uit en werpt hij zich energiek op de financiële ondersteuning van gezinnen van zeelieden die bij het begin van de oorlog buitengaats zijn. Hij krijgt de smaak van het hulpverlenen op grote schaal te pakken.
In 1943 helpt hij zijn broer Gijs om het Nationaal Steunfonds (NSF) van de grond te tillen. Dit wordt in de volksmond al snel ‘de bank van het verzet’ genoemd. Bij tien banken weet hij 200.000 gulden los te praten voor het NSF. Het verzet beschikt hierdoor over enorme reserves.
Via het NSF worden in de zomer van 1944 bijvoorbeeld zo’n 10.000 gezinnen en 8000 joodse onderduikers geholpen. Daar komen in de herfst van 1944 de gezinnen van de spoorwegstakers nog bij. Alleen al voor de betaling aan de spoorwegstakers is maandelijks vijf miljoen gulden nodig.
Om dit te financieren bedenken Wally en zijn broer Gijs een gecompliceerde operatie, waarbij schatkistpromessen bij de Nederlandse Bank worden omgewisseld voor valse. Banken werken mee aan deze fraude. De operatie levert het NSF 50 miljoen gulden op.
Van Hall heeft een natuurlijk gezag en hij ontpopt zich als één van de centrale figuren in het landelijk verzet. Hij weet problemen op te lossen en koppige verzetsmensen tot elkaar te brengen. Zo is hij ook betrokken bij oprichting van Stichting 1940-1945 en de oprichting van de Binnenlandse Strijdkrachten. Van Hall gebruikt voor zijn verzetswerk verschillende schuilnamen: hij laat zich Van Tuyl, Barends en oom Piet noemen.
Op 27 januari 1945 wordt hij verraden en gearresteerd. Op 12 februari 1945 wordt hij met zeven andere mannen gefusilleerd in Haarlem.
Hoeveel mensen zijn hem eigenlijk dank verschuldigd?
Walraven van Hall ligt begraven op de Eerebegraafplaats in Bloemendaal. Bezoek deze verstilde plek in de duinen bij Overveen, de laatste rustplaats van 372 verzetsstrijders.
Bekijk de site en app van de Eerebegraafplaats. U vindt daar de biografieën van alle verzetsstrijders die er begraven zijn en kunt lezen voor welke keuzes zij werden gesteld.
Nationaal Ereveld Loenen
Het verhaal van Jonetta ter Borg
Op de vooravond van de bevrijding van Enschede door de Canadezen verspreidden de SD’ers verspreidden zich door het huis van verzetsstrijder Gerrit ter Borg. Alle leden van de aanwezige verzetsgroep die ze in het vizier kregen, werden meteen doodgeschoten. Bij Jonetta ter Borg en haar 2 jarige zoontje aarzelden ze.
Onder begeleiding van een SD’er mocht ze haar kind wegbrengen. Ze stak de straat over en legde het jongetje in de armen van haar 11 jarige dochter Hannie, die naar de slager aan de overkant was gevlucht. Jonetta’s woorden zijn onthouden: Hier is Gerrit, zorg goed voor hem. Je vader is dood en ik moet terug.
Ze werd tegengehouden, maar ze riep: Ik moet terug, want anders worden jullie ook allemaal doodgeschoten. Toen liep ze weg. Jonetta is thuis aan tafel gaan zitten en met een nekschot gedood.
Jonetta Ter Borg ligt samen met haar man Gerrit begraven op Nationaal Ereveld Loenen. Graven A717 en A716
ZE LEGT HAAR ZOON VAN TWEE IN HANDEN VAN HAAR DOCHTER. EN ZEGT: ZORG VOOR GERRIT. DAAROP WANDELT ZE TERUG NAAR HUIS, HAAR DOOD TEGEMOET. ONVERSNEDEN MOEDERMOED.
Het is die zaterdag 31 maart 1945 een rustige, droge dag. De zon laat zich nauwelijks zien. Het is lentefris in Enschede. In de Twentse industriestad weten de inwoners dat de oorlog bijna voorbij is. Het zware materieel van de Canadese bevrijders is in de verte al te horen. Hoe toepasselijk dat morgen, op 1 april, Pasen wordt gevierd. In alles lijkt zich de nieuwe tijd aan te kondigen. De vrede is haast aanraakbaar.
Na het avondeten mag dochter Hannie nog even op straat spelen. Gerrit jr. van twee schuiert wat door de woonkamer. Samen met haar man Gerrit sr. wast Jonetta ter Borg de borden af. Ze kijken naar elkaar en denken hetzelfde: nog even en die rotoorlog is eindelijk voorbij. Vanavond is er echter nog een vergadering van het verzet, waarschijnlijk de laatste, zo hopen beiden.
Pieter Zandbergen is leider van hun verzetsgroep, de LO-Enschede, die hulp aan onderduikers biedt. De Duitsers zijn onverminderd gebeten op deze verzetsmensen. De LO-leden zijn daarom voorzichtig, ook nu de oorlog bijna voorbij is. Ze voelen echter geen argwaan als Karel Huschka hen bijeen roept op de Sumatrastraat 3, waar ze sowieso wekelijks bij Gerrit en Jonetta vergaderen. Huschka heeft hen dikwijls geholpen en deze Enschedese ober lijkt uit het goede hout gesneden.
Huschka is echter een verrader. Hij levert de verzetsgroep uit aan de SD. Twaalf gewapende SD’ers omsingelen de Sumatrastraat 3. Ze trekken naar binnen en zonder genade jagen ze de een na de ander een kogel door het hoofd. Al aarzelen ze even bij Jonetta, die de kleine Gerrit op de arm heeft.
Onder begeleiding van een SD’er mag ze haar kind in veiligheid wegbrengen. Ze steekt de straat over en legt het jongetje in de armen van haar 11-jarige dochter Hannie, die naar de slager aan de overkant is gevlucht. ,,Hier is Gerrit, zorg goed voor hem. Je vader is dood en ik moet terug, anders worden jullie ook allemaal doodgeschoten.’’
Dan loopt ze terug. Jonetta gaat thuis aan tafel zitten en wordt met een nekschot van het leven beroofd. De volgende dag wordt Enschede bevrijd.
Bezoek het graf van Jonetta ter Borg en haar man Gerrit. Ze liggen begraven op Nationaal Ereveld Loenen, waar bijna vierduizend Nederlandse oorlogsslachtoffers begraven liggen.
Voor meer informatie: www.oorlogsgravenstichting.nl
Amerikaans Ereveld Margraten
,,YOU CAN’T SHOOT ME BECAUSE I AM AN AMERICAN OFFICER!’’
DE JONGE AMERIKAANSE PILOOT HOOPT MET DE DOOD VOOR OGEN NOG OP EEN WONDER.
Bill Moore komt uit het zuiden van de VS, waar de zomers warm en de winters mild zijn. Uit Atlanta (Georgia) om precies te zijn. Als de vlammen van de oorlog in Europa al uit de daken slaan, gaat het leven hier in het zoete zuiden van de VS nog zijn gangetje.
Dat verandert pas als de Japanners de Amerikaanse neutraliteit op 7 december 1941 in Pearl Harbor aan flarden schieten. De VS is daarna in oorlog. Washington moet razendsnel een leger opbouwen.
De 20-jarige Bill Frantz Moore steekt zijn vinger op. Hij droomt ervan piloot te worden. Hij is eerst afgewezen vanwege slechte ogen, maar eind december 1941 komt Moore’s jongensdroom toch uit. Hij ontwikkelt zich tot piloot op een bommenwerper, om steeds weer zijn vernietigende lading boven Duitse steden af te werpen.
Ook op 29 april 1944 is hij van de partij, als er zevenhonderd bommenwerpers opstijgen om Berlijn plat te gooien. Het is een geslaagde tocht, al weet het Duitse afweergeschut één motor van Moore’s Liberator uit te schakelen. De jonge Moore weet het toestel nog honderden kilometers onder controle te houden. Pas boven de Veluwe is er geen houden meer aan. De brandstof is op. Alle bemanningsleden springen op tijd; het onbestuurbare vliegtuig boort zich in de Uddelse boerderij van de familie Mulder en doodt de 19-jarige dochter.
De Duitsers maken vijf bemanningsleden krijgsgevangen. Zes anderen weten met hulp van het verzet te vluchten. Een jachtopziener vindt Moore en brengt hem met andere piloten onder op de Valkenberglaan in Apeldoorn. De Duitsers hebben er echter lucht van gekregen en doen een inval. Moore wordt opgepakt.
Twee maanden lang ondervragen de Duitsers Moore. Ze rijden hem rond in Apeldoorn om zijn onderduikadressen aan te wijzen, maar hij houdt zijn kaken op elkaar. Hij weigert zijn helpers te verraden. Een held in de lucht, een held in gevangenschap.
Als de Duitsers merken dat het verzet een actie plant om gevangenen te bevrijden, besluiten de Duitsers Moore en twaalf anderen te fusilleren. ,,You can’t shoot me because I am an American officer”, probeert hij nog. Maar de Duitsers kennen geen genade met de jonge piloot. Zijn ouders in Georgia zullen hun zoon nooit terugzien.
Moore wordt begraven in Ugchelen. Zijn moeder bezoekt het graf in 1949. Later wordt Moore’s stoffelijk overschot herbegraven bij zijn landgenoten, op de Amerikaanse Begraafplaats in Margraten.
Bezoek het graf van Bill Moore op de Amerikaanse Militaire Begraafplaats in Margraten, waar meer dan achtduizend Amerikaanse oorlogsslachtoffers begraven liggen.
Voor meer informatie: http://degezichtenvanmargraten.nl
Sovjet Ereveld Leusden
DALI VREEST DAT HAAR VADER HAAR IN DE STEEK HEEFT GELATEN. HIJ IS IMMERS NIET TERUGGEKOMEN UIT DE OORLOG. HEEFT HIJ ELDERS EEN NIEUW LEVEN OPGEBOUWD?
Arsen Asanisjvili omhelst zijn vrouw en kijkt nog één keer naar de groene bergen rond Tbilisi, de hoofdstad van Sovjetrepubliek Georgië. Zijn scheermes en kappersschaar moet hij verruilen voor een bajonet, nu nazi-Duitsland in de zomer van 1941 de Sovjet-Unie heeft aangevallen.
Arsen vecht voor wat hij waard is. Na een jaar aan het front valt hij alsnog in Duitse handen. Hij wordt overgebracht naar een kamp, waar hij als Sovjetsoldaat nauwelijks iets te eten krijgt. Hij overleeft ternauwernood.
Als de opmars van de Duitsers wordt gestuit en er meer Wehrmachtsoldaten nodig zijn, krijgen krijgsgevangenen uit de Sovjet-Unie de kans een Duits uniform aan te trekken. Mits ze behoren tot een etnische minderheid.
Als Georgiër krijgt ook Arsen die kans. Met de nazi’s heeft hij niets op, maar moet hij dan als zovelen in het kamp creperen? Voor wie? Voor Sovjetleider Stalin? Arsen wil niet dood, hij wil zijn vrouw en dochtertje Dali terugzien.
Met 800 andere Georgiërs wordt Arsen, dwars door Europa, overgebracht naar Zandvoort. Later gaat zijn bataljon naar Texel. Daar komen de Georgiërs in opstand en doden meer dan tweehonderd Duitsers.
Arsen gaat niet naar Texel. Met een aantal anderen moet hij een munitiedepot op het Fort aan de Sint Aagtendijk in Beverwijk bewaken.
Ze zoeken contact met het Nederlandse verzet. Om te laten zien dat ze ondanks hun Duitse uniform te vertrouwen zijn, stelen ze 88 handgranaten voor het verzet. Op 20 april 1945, Hitlers verjaardag. Maar ze worden betrapt en dezelfde avond nog geëxecuteerd.
Na de oorlog krijgt Arsen een graf op het nieuw aangelegde Russisch Ereveld. Zijn vrouw en dochter in Tbilisi krijgen echter geen bericht.
Dali kan het verdriet van haar moeder niet aanzien. Ze schrijft een brief en doet daarin alsof ze haar vader is. Haar moeder is voor even dolgelukkig – en Dali blij dat haar moeder niet langer verdrietig is. Maar de vreugde is van korte duur.
Arsen komt nooit meer terug. Hij lijkt door de geschiedenis verzwolgen. Pas in 2012 krijgt Dali te horen dat het graf van haar vader in het verre Nederland is. Ze begrijpt dat haar vader haar nooit in de steek heeft gelaten. En ze weet nu ook waar hij begraven ligt: op het Russisch Ereveld in Leusden, naast 864 andere oorlogsslachtoffers uit de Sovjet-Unie.
Dali komt datzelfde jaar nog naar Nederland. Na al die jaren kan ze eindelijk afscheid nemen van haar vader. Na 75 jaar heeft ze hem teruggevonden. Toch nog.
Bezoek – net als Dali – het Russisch Ereveld.
Voor meer informatie: www.russisch-ereveld.nl.
Erevelden Java | Indonesië
LEKKERE SATEETJES! WIE KOOPT BIJ MIJ HET FIJNSTE STUKJE VLEES? ECHTE INDISCHE WAAR!
De straatverkoper lijkt vergroeid met zijn verkoopstekje in Batavia. Wat niemand ziet, is dat deze satéverkoper in werkelijkheid KNIL-luitenant is. Zou jij dat ook durven? Zo bluffen, onder de ogen van de Japanse bezetter?
Vic Toers Bijns heeft in de jaren dertig zijn leven op de rit. Als luitenant in het KNIL lacht het leven hem toe. Hij trouwt met de latere moeder van Adriaan van Dis en het leven op Java zit vol prettige avonturen. Daarvan getuigt bijvoorbeeld een foto van Toers Bijns met een net geschoten tijger. Geen misverstand, zo straalt de foto uit, de KNIL is de baas in Nederlands-Indië.
Na de aanval van de Japanners op Pearl Harbor kantelt dat beeld. Maleisië wordt onder de voet gelopen, de slag in de Javazee verloren. Op 1 maart 1942 rollen de Japanners de laatste verzetshaarden op. Japan is nu de baas in Nederlands-Indië.
Veel KNIL-militairen trekken hun uniform uit en gaan ondergronds, in de hoop de Japanse bezetter te frustreren. Dat geldt ook voor Vic Toers Bijns, die zich met overgave in het verzet stort. Hij sluit zich aan bij de verzetsgroep van kapitein Wernink.
Met zijn bruine huidskleur heeft hij het vermogen in de bevolking op te gaan. Als zogenaamde satéverkoper kan hij urenlang gehurkt op zijn klanten in Batavia wachten. En onderwijl ontgaat hem niets. Zijn geoefende militaire ogen zien alles. Als de geallieerden komen om Java te bevrijden, dan zullen ze over de juiste informatie beschikken.
Medio 1943 weet de Kempeitai, de Japanse militaire politie, de verzetsgroep echter op te rollen. Ze worden overgebracht naar Ancol, een kuststrook bij Batavia, waar de Japanners in de oorlogsjaren hun gevangenen vermoorden. Honderden mannen en vrouwen zijn hier door de Japanners onthoofd en in een massagraf gegooid. Dat lot wacht ook Vic Toers Bijns. Op 12 december 1944 wordt hij met een zwaardslag van het leven beroofd.
Toers Bijns ligt nu in een verzamelgraf op het ereveld in Ancol. DENK JIJ VOORTAAN BIJ EEN SATEETJE OOK AAN VIC TOERS BIJNS?
Voor meer informatie: www.oorlogsgravenstichting.nl
Welk levensverhaal mogen wij voor u in beeld brengen?
Breng een bezoek aan Walraven, Bill, Jonetta, Arsen en Vic
Bekijk de videoportretten
Breng óók eens een bezoek aan:
Wie geven wij (nog meer) een gezicht?
Klik op het thema van jouw keuze
