De impact van oorlog in Nederland-Indië
‘Huil, huil zo hard je kan..’
…het zijn de eerste woorden die de Nederlandse zanger Sjors van der Panne zingt bij de beelden van zijn bezoek aan de Nederlandse erevelden op Java
Regie & montage: Dennis Brussaard met dank aan Sjors van der Panne en zijn oma en Robbert van de Rijdt | directeur Oorlogsgravenstichting Indonesië
“Elk van de 25.000 slachtoffers op de erevelden op Java heeft een eigen verhaal; alle nabestaanden hebben een verhaal. Hun verhalen gaan over generaties heen. Die verhalen moeten in de context van de Tweede Wereldoorlog gehoord, gelezen en gezien worden.”
De Tweede Wereldoorlog eindigde in Nederland op 5 mei 1945; dat is algemeen bekend. Maar de oorlog in Nederlands-Indië duurde nog voort tot 15 augustus 1945, toen Japan capituleerde. Daarna brak echter de Bersiap periode uit, waarbij duizenden Nederlanders en Nederlands-gezinden een gewelddadige dood vonden.
Na twee zogenoemde politionele acties, die in feite als oorlogen kunnen worden aangeduid, heeft Nederland de soevereiniteit van de Republik Indonesia op 29 december 1949 erkend. Dat betekende het einde aan een jarenlange oorlog, die met de Japanse bezetting begon. Maar het betekende ook het einde van Nederlands-Indië als onderdeel van het Koninkrijk der Nederlanden en was de aanzet tot een exodus van honderdduizenden landgenoten naar het voor velen onbekende Nederland.
In Nederland zijn ca. 180.000 mannen, vrouwen en kinderen geregistreerd als oorlogsslachtoffer. De Oorlogsgravenstichting beheert en onderhoudt wereldwijd meer dan 50.000 Nederlandse oorlogsgraven van militairen en burgers. Op Java zijn zeven Erevelden ingericht waar 25.000 Nederlandse oorlogsslachtoffers hun laatste rustplaats hebben gekregen.
Omgekomen gezinnen krijgen een gezicht
De Tweede Wereldoorlog in Zuidoost-Azië kent ontelbare Nederlandse slachtoffers. Vele duizenden levens werden door geweld abrupt afgebroken, overlevenden hebben diepe krassen op hun ziel opgelopen en volgende generaties voelen onbeschrijfelijk verlies, verdriet en gemis. Daarnaast is er grote behoefte om daarin te worden erkend.
Mijn pa moest in de jaren vijftig naar Nederland en is als KL-militair uitgezonden geweest naar Korea en naar Nederlands Nieuw-Guinea.
Dat geldt ook voor mijn familie. Pa Banse was al jong wees geworden.
In WOII is hij door de Kempetai gevangengenomen en ruw ondervraagd. Later trad hij toe tot het KNIL en werd in Nederlands-Indië ingezet, verloor zijn twee broers tijdens een zeetransport naar Japan, zijn enige zus overleefde als buitenkamper, maar stierf enkele jaren na de oorlog aan de gevolgen van jarenlange ontberingen. Zij heeft een graf gekregen op Ereveld Kembang Kuning in Soerabaja.
Pa Banse heeft nooit gesproken over wat hij allemaal heeft meegemaakt. Oma Verstift en Ma Banse hebben nimmer gesproken over hun verschrikkelijke tijd in de kampen. Maar de schaduw van oorlog, gevangenschap, verlies en dood was in ons gezin altijd aanwezig. Dat heeft ons (broers en zussen) in verschillende mate beïnvloed.
STA EVEN STIL
Mijn opa Verstift was destijds bestuursambtenaar. Hij werd gemobiliseerd, krijgsgevangene gemaakt en afgevoerd naar Japan om te werken in de mijnen. Daar overleed hij na jaren zeer zware arbeid en mishandeling; zijn urn is na de oorlog bijgezet op Ereveld Menteng Pulo in Jakarta.
Oma Verstift bracht samen met haar dochter (mijn moeder) en haar jongere zoons jaren door in Japanse interneringskampen en later in republikeinse kampen. Ma Banse heeft daar geleerd hoe te overleven en voor anderen te zorgen. Dat heeft ze haar hele verdere leven gedaan.
EEN ONDERBROKEN PERSOONLIJK VERHAAL LEEFT VOORT
Zanger Sjors van der Panne bezoekt de erevelden op Java die worden onderhouden door de Nederlandse Oorlogsgravenstichting
Vaders, moeders, zonen & dochters eren de slachtoffers van dezelfde leeftijd op bijzondere wijze: Ze geven hen letterlijk een gezicht
Help mee onze geschiedenis levendig te houden
Met Geef Een Gezicht tekenen we verhalen van oorlogsslachtoffers in Nederlands-Indië zorgvuldig, respectvol op en vertalen we deze in nauw overleg met de nabestaanden naar beeld. Met beelden, die de context van Nederlands-Indië, van de erevelden op Java en elders weergeven. We zetten daarmee de verloren levens weer even terug.
Wij bieden mogelijkheden om bestaande en nieuwe herdenkingen en bijeenkomsten een diepere en meer eigentijdse dimensie te geven met het doel de verbinding te realiseren met jongere generaties.
Met moderne communicatiemiddelen zorgen we bovendien voor continue aandacht. We helpen je graag op weg met de opzet, voorbereidingen, marketing, communicatie en de uitvoering.
Ons concept is ook geschikt om de individuele verhalen van nabestaanden in beeld te brengen.
HET IS DE KRACHT VAN SAMEN HERDENKEN
Ons familieverhaal eindigt met de bijzetting van de urn met de as van onze ouders, Carel Anton Banse en Mathilde Cornelia Banse-Verstift, op ereveld Kembang Kuning: wij hebben hen teruggegeven aan de Nederlands-Indische bodem, waar hun (en onze) roots liggen.
Elk van de 25.000 slachtoffers op de erevelden op Java heeft een eigen verhaal; alle nabestaanden hebben een verhaal. Hun verhalen gaan over generaties heen. Die verhalen moeten in de context van de Tweede Wereldoorlog gehoord, gelezen en gezien worden.
Ons verhaal is uniek, zoals elk Indisch en Moluks (familie)verhaal uniek is. Die verhalen moeten verteld worden, respectvol in woord en beeld worden vastgelegd. Om de lacune in kennis te dichten. Om hen, die er niet meer zijn, een gezicht geven en te eren. Om erkend te worden en om generaties met elkaar te verbinden.
VERBINDING DOOR VERBEELDING
Ter nagedachtenis van alle slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog in Zuidoost-Azië zijn in 2017 op Nationaal Ereveld Loenen zeven kruisen opgericht met de namen van de zeven erevelden op Java: Ancol en Menteng Pulo (Jakarta), Candi en Kalibanteng (Semarang), Kembang Kuning (Soerabaja),Leuwigajah (Cimahi) en Pandu (Bandung). Deze kruisen zijn gemaakt op deze erevelden en hebben per boot de overtocht naar Nederland afgelegd zoals velen van ons ooit hebben moeten doen.
In mijn toespraak bij de inhuldiging van de kruisen in Loenen heb ik gezegd: “De kruisen erkennen wat er is gebeurd. Zij herstellen de verbroken verbinding tussen hen die in Nederlands-Indische bodem zijn achtergebleven en hun nabestaanden. Het is een plek waar de verhalen mogen worden verteld, waar ze worden gehoord en worden gevoeld.”
OVER ROUW – DE ACHTERKANT VAN LIEFDE
Dennis Brussaard en Tina Willekes-Scoon opperde het idee om 7 ereveldkruisen van de 7 erevelden op Java (met aarde) op Nationaal Ereveld Loenen te plaatsen als verbinding met de Nederlandse oorlogsgraven in Loenen. De Oorlogsgravenstichting omarmde dit idee onmiddellijk. En zo kwamen de kruisen per boot naar Nederland.
BEZOEK EENS EEN VERHAAL OP EEN EREVELD
OP ZOEK NAAR EIGEN FAMILIE?
KIJK IN HET REGISTER: KLIK OP DE ZOEK BUTTON
Geef Een Gezicht zal zich blijven inzetten om de verhalen rond onze Nederlands-Indische geschiedenis onder de aandacht te brengen. Dat doen we door de persoonlijke verhalen op te tekenen, ook van de 3e, 4e en 5e generaties die in Nederland zijn opgegroeid. Wij zijn hierbij afhankelijk van fondsen en donaties.
Meer weten? Neem eens contact met ons op.
Carel Banse – Projectmanager Geef Een Gezicht
HERDENKEN BELEVEN IN-BEELDEN
Videoserie over Indische Nederlanders
Van een verloren moederland naar verloren [lees meer...]
Wie geven wij (nog meer) een gezicht?
Klik op het thema van jouw keuze
